The purpose was to document and analyze herbs used of Thai traditional healers for menopause treatment in Nakhon Si Thammarat province. Research methods contained purposive sampling, semi – structure interview and analyzed in form of lectures, 4 Thai traditional healers were conducted. Result founded total of 68 herbs, consist of 65 medicinal plants, belonging to 34 families, 1 animal herb and 2 mineral herbs. Total of 34 Families of medicinal plants, belonging to 53 genera, the most dominant family was Zingiberaceae for 12 percent (8 species). The most part used was root and rhizome for 29 percent
(19 species). Total of 9 taste of herbs revealed from 10 taste of Thai traditional pharmaceutical theory, the most taste of herbs was pungent for 31 percent (21 species). The most consensused species by 3 Thai traditional healers were Atractylodes lancea (Thung) Dc., Cyperus rotundus L., Piper chaba Hunt, Plumbago indica L. and Salacia chinensis L.. Knowledge of 4 Thai traditional healers signified their wisdom for menopause treatment harmonized with Thai traditional medicine and pharmaceutics. These database can be utilized for next recipe development for menopause. Additionally, these database can be alternative way for elderly woman who wants to make self-take care. Knowledge of 4 Thai traditional healers were inherited from the ancestors which based on Thai traditional medicine theory.

       การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อรวบรวมและวิเคราะห์การนำสมุนไพรมาใช้รักษาภาวะหมดประจำเดือนของหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช มีวิธีการศึกษาโดยการสุ่มตัวอย่างแบบจำเพาะเจาะจง กลุ่มตัวอย่างเป็นหมอพื้นบ้านในจังหวัดนครศรีธรรมราช จำนวน 4 คน ใช้แบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง ทำการวิเคราะห์แบบบรรยายผลการศึกษาพบสมุนไพรที่ถูกนำมาใช้รักษาภาวะหมดประจำเดือน 68 ชนิด แบ่งเป็นพืชวัตถุ 65 ชนิด สัตว์วัตถุ 1 ชนิด และธาตุวัตถุ 1 ชนิด พืชสมุนไพรจัดกลุ่มได้เป็น 34 วงศ์ ประกอบไปด้วย 53 สกุล วงศ์ที่มีสมุนไพรถูกนำมาใช้มากที่สุด คือ วงศ์ Zingiberaceae จำนวนร้อยละ 12 (8 ชนิด) ส่วนของพืชสมุนไพรที่ถูกนำมาใช้มากที่สุด คือ ส่วนของรากและเหง้า จำนวนร้อยละ 29 (19 ชนิด) รสยาสมุนไพรที่ถูกนำมาใช้มากที่สุด คือ รสร้อน จำนวนร้อยละ 31 (21 ชนิด) สมุนไพรที่ถูกนำมาใช้ซ้ำกันมากที่สุดโดยหมอพื้นบ้าน 3 คน คือ โกฐเขมา (Atractylodes lancea (Thung) Dc.) แห้วหมู (Cyperus rotundus L.) ดีปลี (Piper chaba Hunt) เจตมูลเพลิง (Plumbago indica L.) และ กำแพงเจ็ดชั้น (Salacia chinensis L.) ภูมิปัญญาของหมอพื้นบ้านสอดคล้องกับทฤษฎีการแพทย์แผนไทยและเภสัชกรรมไทย ข้อมูลจากการศึกษานี้สามารถเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนายาสำหรับรักษาภาวะหมดประจำเดือน และสามารถนำไปใช้เป็นการรักษาโดยวิธีทางเลือกสำหรับผู้ที่มีภาวะหมดประจำเดือน ภูมิปัญญาดังกล่าวเป็นภูมิปัญญาทางการแพทย์แผนไทยที่รับสืบทอดจากบรรพบุรุษซึ่งตั้งอยู่บนพื้นฐานทางทฤษฎีการแพทย์แผนไทย