The objectives of this research were to study the factors affecting the conservation of the wisdom of Thai children’s folk plays in the Northeast, to find ways to sustain the folk play wisdom, and to study the value of these folk plays for the children’s cognitive, emotional, social and physical development. This research is an action research. Participants in the study were nine school administrators, 40 teachers, 400 students, and 40 community leaders and local sages. The instruments of the study consisted of an interview form collecting the opinions toward the conservation factors, a survey form, manuscripts documenting the Thai children’s folk play wisdom, a children’s folk play evaluation form, and a form to record the process of conducting these folk plays. The data were analyzed using descriptive statistics, frequency, and mean. The findings indicate that (1) the factors affecting the conservation of the Thai children’s folk play wisdom in the Northeast are personal, family, economy, technology, and communication, (2) ways to sustain the wisdom of these folk plays include the following: allowing the children’s folk plays to become part of the school’s policy, having communities and responsible agencies adapt the playing method for the school, reviving the folk plays on a variety of occasions in communities as a way to preserve and transmit the wisdom, and consistently using knowledge and technology to speed up and disseminate the wisdom, and (3) the Thai children’s folk play wisdom has resulted in positive physical, emotional, social and cognitive development of the children.

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการอนุรักษ์ภูมิปัญญาการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือพัฒนาภูมิปัญญาการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทยให้คงอยู่และศึกษาคุณค่าทางด้านสติปัญญา อารมณ์-จิตใจ สังคมและร่างกายของเด็กด้วยการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทย เป็นการวิจัยเชิงปฏิบัติการ กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้บริหารโรงเรียน 9 คน อาจารย์ผู้สอน 40 คน นักเรียน 400 คน ผู้นำท้องถิ่นและปราชญ์ชาวบ้าน  40 คน เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย 1) แบบสัมภาษณ์ความคิดเห็นต่อปัจจัยการอนุรักษ์ 2) แบบสำรวจ 3) เอกสารการละเล่นพื้นบ้านของเด็ก 4) แบบประเมินการละเล่นพื้นบ้านของเด็กและ 5) แบบบันทึกการดำเนินกิจกรรมการละเล่นพื้นบ้านของเด็กวิเคราะห์ข้อมูลด้วยสถิติพรรณนา ความถี่ และค่าเฉลี่ย ผลการวิจัยพบว่า 1) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการอนุรักษ์ภูมิปัญญาการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้แก่ ปัจจัยด้านบุคคล ครอบครัว เศรษฐกิจ เทคโนโลยีและการสื่อสาร 2) การพัฒนาภูมิปัญญาการละเล่นพื้นบ้านของเด็กไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ให้คงอยู่ ควรพิจารณากำหนดเป็นนโยบายของสถานศึกษา ชุมชน และหน่วยงานที่รับผิดชอบปรับเปลี่ยนวิธีการเล่น โรงเรียนและชุมชนร่วมจัดงานฟื้นฟูการละเล่นพื้นบ้านของเด็กในโอกาสต่างๆ เพื่อเป็นการอนุรักษ์และสืบทอดภูมิปัญญาโดยนำความรู้และเทคโนโลยีมาปรับใช้ให้เกิดความรวดเร็วและแพร่หลายในการถ่ายทอดภูมิปัญญาและดำเนินการอย่างต่อเนื่องสม่ำเสมอและ 3)การละเล่นพื้นบ้านของเด็กภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีผลดีต่อการพัฒนาเด็กทั้ง 4 ด้าน คือ ร่างกาย อารมณ์-จิตใจ สังคม และสติปัญญา